Hoe vaak lees je een managementboek dat je niet alleen rationeel prikkelt, maar ook iets doet met je blik op de wereld? Ik was nieuwsgierig naar het boek KUNSTWERKt van Janine van Iperen, dat belooft de kunstenaarsmindset te verbinden met organisatieontwikkeling. Klinkt abstract, en eerlijk gezegd had ik vooraf geen idee wat ik precies kon verwachten. Maar vanaf de eerste pagina’s was ik geboeid. Dit is geen boek om snel door te bladeren en in de kast te zetten. Het is een boek dat vraagt om aandacht en je die aandacht ook teruggeeft.
Vormgeving en leeservaring
Allereerst de uitvoering. Het boek is handzaam en prachtig vormgegeven. Tussen de hoofdstukken door staan kunstplaten, zorgvuldig gekozen werken die Van Iperen telkens kort toelicht. Geen lange kunsthistorische analyses, maar precies genoeg om je even stil te laten staan bij wat je ziet. Ik merkte dat ik daardoor bewuster las. Deze beelden bieden niet alleen esthetiek, ze werken ook functioneel: ze geven ruimte in je hoofd en vertragen je tempo op een prettige manier. Het boek leest daardoor niet alleen fijn, het voelt ook fijn.
Schrijfstijl en toon
Wat mij onmiddellijk opviel, is de toon. Dit is het eerste managementboek in tijden dat ik lees zonder een lichte irritatie over belerende taal of jargon. Van Iperen schrijft vriendelijk, uitnodigend en helder. Alsof ze naast je zit en zegt: ‘Kijk, zo kun je er ook naar kijken.’ Het boek stelt vragen in plaats van antwoorden op te dringen. Voor mij is dat een groot pluspunt. Het activeert me als lezer, zonder dat ik het gevoel krijg dat ik ‘iets fout doe’ als ik nog niet volledig bekend ben met het gedachtegoed.
Bijdrage aan het vakgebied
Arts-Based Innovation (ABI) klinkt misschien als een nieuwe hype, maar Van Iperen maakt duidelijk dat het daar niet om gaat. ABI is geen methode die Agile, Design Thinking of Continuous Improvement vervangt, maar een verrijking daarvan. Het draait om het ontwikkelen en inzetten van de kunstenaarsmindset in organisaties. Vijf vaardigheden staan daarin centraal: waarnemen, verbeelden, bezieling, exploreren en bewustzijn. Dit is op zich geen rocket science, maar het zijn wel vaardigheden die onder druk staan in organisaties die vooral sturen op KPI’s en productiviteit.
Het boek biedt geen kant-en-klaar stappenplan, en dat is maar goed ook. Het nodigt uit om jezelf en je team te onderzoeken. Hebben we deze kunstenaarsskills in huis? Of moeten we ze ontwikkelen of inhuren? En vooral: durven we ruimte te maken voor emotie, esthetiek en experiment in een werkomgeving die vaak rationeel en taakgericht is ingericht? Durven we meer menselijkheid toe te laten?
Van Iperen bouwt de opbouw van ABI helder op. Het start met een Hoe Kunnen We-vraag (HKW-vraag), bekend uit Design Thinking, gevolgd door ART sparks: interventies met kunst en kunstenaars die je vraagstuk op een andere manier belichten. Daarna volgt de vertaling naar de organisatiepraktijk. ABI is daarmee geen vervanging van wat je al doet, maar een verdieping. Het boek legt daarmee bloot wat vaak ontbreekt in innovatie- en verandertrajecten: ruimte voor menselijkheid, verwondering en emotie.
Impact op mijn werk en denken
Hoofdstuk 5 was voor mij een absolute eyeopener. Hierin legt Van Iperen uit wat wendbaar werken is, zonder ook maar één keer het woord ‘agile’ te gebruiken. Voor iedereen die ooit geprobeerd heeft agile werken uit te leggen aan een organisatie die allergisch is voor frameworks, termen en rituelen, biedt dit hoofdstuk een alternatief. Van Iperen beschrijft wendbaarheid in de kern: het vermogen om mee te bewegen, zonder jezelf of je doel te verliezen. Sinds ik dit hoofdstuk las, stel ik andere vragen. Niet alleen ‘Wat moet er gebeuren?’, maar ook ‘Wat wordt er nog niet gezien?’ en ‘Wat voelen mensen hierbij, maar spreken ze niet uit?’
Daarnaast merk ik dat ik door dit boek anders naar kunst kijk. Mijn recente bezoek aan het Rijksmuseum was geen rondje langs de bekende topstukken, maar een oefening in kijken, voelen en nieuwe vragen stellen. Dat is – denk ik – precies wat Van Iperen beoogt: niet alleen je werkpraktijk, maar ook je blik op de wereld verbreden.
Oordeel en aanbeveling
Is dit een boek voor iedereen? Misschien niet. Wie op zoek is naar een strak stappenplan met kant-en-klare interventies, kan beter een ander boek pakken. Denk bijvoorbeeld aan Met sprongen voorwaarts van Mark Reijnders. Maar voor iedereen die innovatie en verandering wil benaderen vanuit een menselijker, creatiever en betekenisvoller perspectief, is dit een aanrader. Van Iperen schrijft met overtuiging en warmte, zonder dogma’s of goeroetaal. Ze laat zien dat kunstenaarsskills in ons allemaal zitten, als we maar durven oefenen.
Sinds ik dit boek las, bezoek ik niet alleen musea anders, maar ook vergaderingen. Ik kijk scherper, luister bewuster en stel andere vragen. Wat mij betreft is dat de kracht van een goed managementboek: niet alleen je werk veranderen, maar ook de manier waarop je naar de wereld kijkt.
Voor veranderaars, coaches, innovators en leidinggevenden die voelen dat er meer mogelijk is dan de zoveelste brainstorm of design sprint, biedt KUNSTWERKt een verfrissend en verdiepend alternatief. Geen handleiding, maar een uitnodiging. En soms is dat precies wat we nodig hebben.
Over Nan van Grootel
Nan van Grootel is Change Consultant bij We Are Freddy.
Hij kijkt naar organisaties als systemen en pakt de rol van systeemontwikkelaar. Hij helpt organisaties bij het ontwikkelen van een mindset waarbij mens en resultaat het enige is dat telt én het enige is dat werkt.