In Superluisteren laat Franka Rolvink Couzy overtuigend zien hoe veelomvattend goed luisteren is – maar ook hoe lastig. Zeker voor leiders en senior managers die moeten schakelen tussen een diversiteit aan ontmoetingen, van een-op-een-gesprekken tot grote groepsbijeenkomsten waarvan ze de spreker niet eens kennen. De verleiding om snel te oordelen of te denken vanuit eigen belang ligt op de loer. En die reflexen helpen ons niet verder. Onze maatschappelijke vraagstukken zijn daarvoor te complex.
onderschatte vaardigheid
Een heel boek over luisteren? Jazeker! Rolvink Couzy maakt duidelijk dat luisteren een onderschatte vaardigheid is. We denken dat we het kunnen, maar daarmee overschatten we onszelf schromelijk. We luisteren om te antwoorden, niet om te begrijpen, leerde Stephen Covey ons al in 1989. Dat is reactief luisteren, de eerste luisterintentie zoals Rolvink Couzy ons uitlegt. En dan zijn we nog lang niet bij niveau vier, het superluisteren, dat ruimte biedt aan wat tussen mensen wil ontstaan. Waar het niet-weten welkom is en bescheidenheid leidt tot nieuwe inzichten.
tussenruimte
Waarom is superluisteren zo belangrijk? Omdat het ons verder brengt. Samen. Goed luisteren betekent openstaan voor verhalen die ons misschien niet goed uitkomen. Door te horen wat de ander zegt en het eigen oordeel te parkeren, ontstaat er ruimte om nieuwe inzichten op te doen. In die ‘tussenruimte’ komen de verschillende visies samen en kan er een nieuw perspectief ontstaan. Zo kunnen leiders besluiten nemen die verder gaan dan symptoombestrijding, en noodzakelijke veranderingen doorvoeren op kleine en grote schaal. Denk aan constructieve beoordelingsgesprekken, het voorkomen van faillissementen of doorbraken in de energietransitie.
voorbeelden en valkuilen
Dit boek staat vol treffende voorbeelden van goede luisteraars, zoals Hans Vijlbrief, staatssecretaris van Mijnbouw. Hij sprak in twee jaar tijd met zestig Groningers die schade leden door de gaswinning. Daarmee was hij een van de weinige bestuurders die daadwerkelijk de stem van betrokkenen meenam in de besluitvorming. Hij zorgde ervoor dat in het najaar van 2024 de gaskraan definitief dichtging.
Maar erg goed zijn we er nog niet in, in dat superluisteren. We vertrouwen liever op wat we al kennen: de confirmation bias. We sluiten ons af voor andere perspectieven en neigen naar oplossingen die in ons straatje passen. Overtuigen is ook een hardnekkige reflex. Zelf herken ik dat maar al te goed: vol vuur en met argumenten iemand willen overtuigen van mijn gelijk. Een andere valkuil – mij ook niet onbekend – is dat we snel willen fixen en daardoor te weinig ruimte laten voor afwijkende geluiden. Terwijl daar de winst ligt. Zoals Anaïs Nin het al mooi zei in de vorige eeuw: We zien de dingen niet zoals ze zijn, we zien de dingen zoals wij zijn. Korte bochten nemen lijkt efficiënt, maar de schade die we daardoor oplopen – denk aan het Groningse gasdossier of de toeslagenaffaire – is uiteindelijk veel groter.
Deep Democracy
Wat kunnen we daaraan doen? Rolvink Couzy verwijst hier onder andere naar de Deep Democracy-aanpak, die het handig voor ons samenvat: leer beperkende overtuigingen loslaten, gebruik de kracht van stilte en durf het niet-weten toe te laten. Laat ruimte ontstaan voor een gedeelde werkelijkheid. Makkelijk? Nee. Het vraagt moed, ongemak en oefening. In vier hoofdstukken legt Rolvink Couzy uit hoe we elkaar beter kunnen verstaan. De oplossingen zijn niet per se baanbrekend, maar wel doordacht en toepasbaar.
Superluisteren’ zet je aan het denken over een vaardigheid die we dagelijks gebruiken, maar die vrijwel iedereen beter kan toepassen. Het boek sluit af met zeven praktische stappen om een goede luisteraar te worden. Want goed luisteren leer je vooral door veel te oefenen. En dit boek gaat je daarbij helpen. Geen makkelijke kost, maar de moeite waard – zeker voor leiders die meer willen dan pleisters plakken.
Over Annemarie Smits
Annemarie Smits werkt als projectleider duurzaamheid bij een uitvoeringsorganisatie van de rijksoverheid. Daarvoor was ze IT projectmanager en consultant bij onder andere een grote bank en een internationaal adviesbureau. Daarnaast helpt ze auteurs met het schrijven van hun roman, non-fictie boek of managementboek.